'“Making of” de film: 100 jaar hotel Mennorode
Mennorode is het voormalige Doopsgezind Broederschapshuis Elspeet dat opgericht werd in 1925. Anno 2025 is het een “gewoon hotel” met een bijzondere geschiedenis. Ook is het nog altijd in Doopsgezinde handen. De geschiedenis was al eerder opgetekend in een schrift bij het 25-jarig bestaan en een boek bij het 75-jarig bestaan. Mooie startpunten voor de film!
In de zomer van 2023 werd ik gevraagd om na te denken over een film voor het eeuwfeest van hotel Mennorode. Ik vond de opdracht meteen interessant, omdat ik als kind wel eens op Mennorode kwam.
Mijn familiegeschiedenis met “Elspeet”
Mijn overgrootouders in het gastenboek, met 4 kinderen, waaronder mijn opa
Ik kan me zomervakanties herinneringen met ons gezin in een van de 6-persoons bungalows die er nu niet meer staan. Beuk of berk heette het huisje geloof ik. Soms de iets grotere huizen bij de ingang van het terrein. Later kwam ik er op eigen gelegenheid: de AKC*-reünies in de jaren ’80 en ’90 vond ik een feest en op de camping leidde ik in 1990 voor het eerst een AKC-kamp. *
Tijdens mijn studie deed ik hier zelfs een opdracht, ik schreef een marketingplan. Pas toen ik in het eerste gastenboek bladerde, ontdekte ik hoe lang mijn familiegeschiedenis met Mennorode eigenlijk teruggaat: mijn overgrootouders (Hoitsma) waren hier in 1925 al! Ze kwamen met hun kinderen, waaronder mijn opa die geboren was in 1914. Helaas kan ik niet meer navragen waarom zij kozen voor Elspeet** en hoe zij hier naartoe reisden. Natuurlijk waren ze doopsgezind. Wat waarschijnlijk hielp: hier werd geen alcohol geschonken. Mijn overgrootvader had voor zijn huwelijk in Delft gestudeerd, wat voor een arme boerenzoon een hele expeditie was. Hij woonde bij familie in Boskoop en fietste naar de universiteit. Hij was een bescheiden man, maar erg trots op zijn ingenieurstitel, iets wat zelfs terug te zien is in het gastenboek. Dit was van mijn moeders familie, maar ook aan mijn vaders kant zijn doopsgezinde roots. Menno Simons schreef in 1558 een brief aan zijn zwager Reyn Edes. De mannen in mijn familie heten al generaties lang Reinder Edes. Een onverwachte vondst die mijn onderzoek nog interessanter maakte!
Het eerste interview is op de camping die er ook bij hoort
De zoektocht naar verhalen
Mijn eerste gesprekken waren met Hein en Jaap Brüsewitz, die me veel vertelden over de geschiedenis en persoonlijke herinneringen. Daarna benaderde ik gasten, personeelsleden en bestuursleden om hun ervaringen te delen. Een oproep in de doopsgezinde media leverde mooie reacties op. In het archief vond ik ondanks eerdere waterschade waardevolle stukken: zilveren bestek, beddenpannen, lampetkannen, oude films, foto’s en zelfs een handgeschreven verslag uit 1950.
Ik sprak veel mensen met mooie herinneringen aan Mennorode. Sommigen blikten terug op de doopsgezinde vakantieweken en hun tijd als gastenleiding. Anderen hadden een lange geschiedenis met de camping of waren oud-personeelsleden. Ook oud-bestuursleden deelden hun inzichten over hoe Mennorode in stand werd gehouden. Tijdens Mondig op Zondag (16 juni 2024) vroeg ik bezoekers om in één woord te omschrijven wat Mennorode voor hen betekent. Hun antwoorden geven een prachtig beeld van wat deze plek voor zoveel mensen betekent.
Over regen en bezemkasten
Veel mensen vertelden over legendarische voetbalwedstrijden van de camping tegen het huis, kerstfeesten, spelweken, fietsen door de bossen, corvee doen, het jeugdhonk, zwijntjes die meevoetbalden, klamme lakens in onverwarmde kamers vroeger, persoonlijke ontwikkeling en het groepsgevoel in de gastenweken met de gastenleiding. Sommige stellen werden betrapt in de bezemkast, anderen leenden een fiets om naar een café in het dorp te gaan. De oudste geïnterviewde vertelde dat zijn ouders voor de oorlog geen geld voor vertier hadden en dat een week Elspeet een heel bijzonder uitje was. Terwijl moeder die week eindelijk eens wat uit kon rusten, hielp vader met het timmeren en verven van de barakken.
Ik vroeg me van tevoren af waarom Mennorode niet aan een commerciële partij is verkocht. Het is wel eens onderwerp van gesprek geweest, maar nooit een serieuze overweging volgens de mensen die ik sprak. Natuurlijk is het tegenwoordig een “gewoon” hotel naar de maatstaven van deze tijd: een hotel met ruimte, kamers in diverse prijsklassen en met een prima keuken. Mennorode heeft bovendien een grote variatie aan vergaderzalen, van kleine tot enorme gezelschappen. Laagbouw met veel ruimte rondom, tegenwoordig officieel een landgoed genoemd. Omgeven door de Veluwse bossen. Ook na 100 jaar en een sterk afnemend aantal doopsgezinden is er nog altijd draagvlak om Mennorode “in eigen hand” te houden. Zodanig dat er zelfs een steunfonds is waarin particulieren geld stort(t)en en waarop het huis in onverhoopt moeilijke tijden een beroep kan doen.
Uitdagingen tijdens het filmen
De golfkar die we voor de opnames gebruikten
Een film met alleen maar pratende hoofden kan eentonig zijn, daarom reden we al pratend over het terrein in een elektrisch wagentje. Zo kan de kijker en passent zoveel mogelijk van het huidige Mennorode zien. Van tevoren wilde ik niet het hele verhaal al gehoord hebben, want dan zouden de interviews een soort toneelstukjes worden. Deze werkwijze betekende dat ik heel veel filmmateriaal kreeg: uiteindelijk zo’n 15 uur aan interviews en aanvullende opnames en de film duurt maar een half uurtje!
Op 16 juni, de doopsgezinde dag, regende het helaas de hele dag pijpenstelen. Ik had gehoopt om een paar mensen 1, 2, 3 wij groeten u te laten zingen bij de ingang, maar dat is er niet van gekomen. Ingewijden weten precies welk lied ik bedoel. Oud-personeelsleden vertelden me dat ze er altijd om moesten lachen, maar ik heb niemand gevonden die het ooit zelf meezong.
Wat de kijkers meenemen uit de jubileumfilm?
Ik hoop dat kijkers meenemen dat Mennorode een plek is van ontmoeting en verbondenheid, op een inspirerende plek midden in de natuur. Dat ontelbaar veel mensen een mooie tijd beleefden in dit huis dat al 100 jaar standhoudt en is geworteld in doopsgezinde tradities. Verder hoop ik dat de kijker begrijpt waarom “de doopsgezinden” Mennorode in stand houden en het niet verkochten aan een commerciële partij.
Mennorode werd met vereende krachten opgericht – een droom waaraan doopsgezinden uit het hele land samen bouwden, in de overtuiging dat ontmoeting en verbinding essentieel zijn. Ooit kwamen mensen hier samen voor de doopsgezinde vakantieweken en -weekenden. In die jaren, tot eind vorige eeuw, volgde iedereen dezelfde dagindeling met gezamenlijke maaltijden en vaste koffie- en theepauzes. Doopsgezinde avondsluitingen en zondagsdiensten werden aangeboden aan belangstellenden.
Mennorode heette tot 1994 Doopsgezind Broederschapshuis Elspeet, vandaar dat veel oudgedienden het nog altijd over “Elspeet” hebben. Met de wijziging van het maaltijdenregime veranderde de naam in Mennorode. Sindsdien is Mennorode het hele jaar door geopend, het functioneert als een “gewoon" hotel en conferentieoord waar iedereen welkom is. Gasten boeken hun verblijf wanneer het hen uitkomt en bestellen hun maaltijden van de menukaart, zoals gebruikelijk in een hotel. De sfeer en de aandacht zijn gebleven. Dit is nog altijd een plek waar je welkom bent, waar je goed verzorgd wordt en waar het personeel je echt ziet staan. Alle personeelsleden leren trouwens over de doopsgezinde achtergrond.
De kernwaarden van gastvrijheid, ontmoeting en verbondenheid nodigen uit tot reflectie: wat betekenen deze waarden voor jou? Hopelijk prikkelt deze documentaire de kijker om zich dat af te vragen of zelf eens te ervaren en de sfeer te proeven.
Over de montage en de keuzes
De montage nam veel meer tijd in beslag dan de opnames. Allereerst moet je alle opnames een paar keer terugkijken. Ik ging op zoek naar de herinneringen die iets teweeg brachten bij de vertellers. Van tevoren hadden we een paar thema’s benoemd die we graag terug wilden laten komen in de film, zoals de huwelijksmarkt, sport en spel, natuur, verrijking van de innerlijke mens, doopsgezinde cursussen en natuurlijk de naamswijziging naar Mennorode. We wisten bijvoorbeeld dat er diverse relaties zijn voortgekomen uit de bezoeken aan Mennorode. De beste verhalen en opnames bij de thema’s haalden ook de eindversie.
Wat deze plek zo bijzonder maakt
Het maken van de film is een intens en bijzonder proces geweest. Het doorgronden van de geschiedenis, het luisteren naar de verhalen en het maken van keuzes in de montage – heeft me geraakt en geïnspireerd. Ik beschouw het als een bijzondere eer dat ik de geschiedenis en verhalen van Mennorode vast mocht leggen. Ik hoop dat deze film niet alleen terugkijkt, maar ook uitnodigt tot nieuwe verhalen – en tot het blijven koesteren van de mooie plek die Mennorode is.
Een interview in het oude Dopheide: het oude slaaphuis of barak D, thans de werkplaats van de technische dienst
Uitnodiging
Heeft jouw organisatie ook een bijzonder verhaal dat verteld mag worden? Ik help graag om dit in beeld te brengen. Neem gerust contact op om de mogelijkheden te bespreken
* Algemene KampCommissie voor Doopsgezinde kampen
** Tot 1994 heette Mennorode Doopsgezind Broederschapshuis Elspeet, wat door vele mensen afgekort werd tot Elspeet.